Adriaan Gerrits PRINSLOO, die stamvader van hierdie familie was van Tergouw in Nederland, hy was die seun van Gerrit Hendriksz en Willemtje Jans.

Volgens GC de Wet, p. 119, was hy "n ongeletterde vryman

Hy en sy eggenote, Alida CLAASEN, het vier kinders gehad.

b1 Gerritje gedoop Kaapstad 24 Aug 1681, X Guilliam Visagie
b2 Alida gedoop Kaapstad 10 Okt 1683, skynbaar jonk oorlede is
b3 Nicolaas gedoop Kaapstad 11 Aug 1686, X Kaapstad 1 Des 1709 Petronella VAN STADEN, het dus die PRINSLOO-geslag voortgeplant. Hy en Petronella was die ouers van sewe kinders:
b4 Joachim gedoop 4 Feb 1689 skynbaar jonk oorlede is.

KINDERS VAN NICOLAAS
c1 Hendrik (1710).
c2 Marthinus (1713).
c3 Willem (1715), getroud 19.10.1742 met Maria Elisabeth KLOPPER; 8 kinders.
c4 Joachim (1717), getroud 29.9.1748 met Johanna KEMP.
c5 Aletta Catharina (1720).
c6 Nicolaas (1725), burger te Stellenbosch en getroud 4.5.1777 met Hester VAN STADEN; 4 kinders.
c7 Marthinus (1725).

Nadat Adriaan oorlede is het Alida weer getrou 14 Desember 1698 met Lourens Heyns

Bronne:
J.H Redelinghuys, Die Afrikaner Familienaamboek & Personalia, (1955)
SAG, Vol 8, p. 477 - 493
GC de Wet, Die Vryliede en Vryswartes in die Kaapse Nedersetting: 1657 - 1707

Bydrae:
Pieter Conradie pietc@iafrica.com

Navorsing:

Die volgende was verskaf deur Martinus C Prinsloo.

VERSLAG ONDERZOEK PRINSLOO

Overeenkomst

Zoeken naar een antwoord op de volgende vragen:
1. Wie was Adriaan Gerrits?
2. Wanneer en op welk schip kwam hij naar Afrika?
3. Waarnaar verwijst ‘t Loo?

4. Bestond de naam Prinsloo vroeger in Nederland?

De afgesproken onderzoekstijd is 6 onderzoeksuren exclusief reiskosten.

Over alle punten is eerder al afzonderlijk berichtgeving gestuurd. Hieronder volgen nog eens de grote lijnen onder vermelding van de geraadpleegde archivalia. Het gedeelte over de VOC is aangevuld met gegevens over alle archivalia, waarin gezocht is. Het overzicht wordt beëindigd met conclusies en de mogelijkheden voor verder onderzoek.

1. Arie Gerritsz

Huwelijk
Vertrekpunt is de vermelding in het boek van C.C. de Villiers, Geslagsregisters van die ou Kaapse Families (Kaapstad/Amsterdam 1966), p. 739:
Adriaan Gerrits Prinsloo, v. Tergouw (Gouda) x Alida Claassen, v. Ameyde.

In Gouda blijkt van dit echtpaar een trouwakte aanwezig:
Getrout den 7 meij 1679
Arie Gerritsz van der Gou j[onghe] m[an] wonende buyten poort
met Aeltie Claes van Ameyde j[onghe] d[ochter] wonende buyten poort

Bron: Archief Hervormde gemeente (Nederduits gereformeerd), trouwboek St. Jan, 1673 -1682, folio 91 verso (signatuur 2.112 nummer 19a).
Vindplaats: Streekarchiefdienst Hollands Midden, Groeneweg 30, 2801 ZC Gouda, Nederland.

Geboorte
Er is niet vastgesteld wie de ouders van Arie Gerritsz zijn. Er zijn 3 mogelijke kandidaten:

13 augustus 1653
Gedoopt: Ariaentgen Gerritsz
Vader: Pieter Gerritsz
Moeder: Jannichien Joris
Getuigen: Hubert Pieters, Neeltgen 
Joris

11 maart 1654
Gedoopt: Ariaentjen Gerritsz
Vader: Willem Gerritsz
Moeder: Jannichjen Jans
Getuigen: Maria de Bont, Cornelis Jansz, Marchje Jans, Joosjen Joris

1 april 1655
Gedoopt: Arien Gerritsz
Vader: Gerrit Gerritsz
Moeder: Neeltjen Joris
Getuigen: Huijbert Pieters, Gieltjen Joris

Bron: Archief Hervormde gemeente (Nederduits gereformeerd), doopboek St. Jan, 1649 -1662, (signatuur 2.111 nummer 2).
Vindplaats: Streekarchiefdienst Hollands Midden, Groeneweg 30, 2801 ZC Gouda, Nederland.

De gevonden namen bieden weinig houvast. Bekijken we de namen van de kinderen van Arie Gerritsz, dan is de eerste zoon Nicolaas (b2) genoemd en de volgende zoon kreeg de naam Joachim (b3). Een zoektocht naar Jo(a)chem Gerritsz heeft niets opgeleverd. Joachim blijft bij de nakomelingen een steeds terugkerende naam. Nicolaas op zijn beurt krijgt 3 zonen, die achtereenvolgens Hendrik, Martinus en Willem heetten. Ook deze 3 namen worden in het nageslacht voortgezet. De enige verbinding die we hier hebben, is de naam Willem. Hij zou dan vernoemd zijn naar z’n overgrootvader. Het is wat ver gezocht, maar dus niet uitgesloten, dat Willem Gerritsz de vader van Arie Gerritsz is en de laatste is dan geboren op 11 maart 1654.

Steekproefsgewijs is verder nog gezocht in enkele notariële akten en in lidmaatboeken om te zien of hierin nadere gegevens te vinden waren. Echter zonder resultaat.

De geboorte van Alida Claassen is in het geheel niet meer vast te stellen, omdat de overgeleverde geboorteregis-ters van Ameide aanvangen met het jaar 1663.

2. De VOC

De enige doch uiterst waardevolle vermelding die is gevonden, bevindt zich in het scheepssoldijboek uit 1681 van het schip Makassar en handelt over betalingen:
Ariaan Gerritsz van der Gou
aen sijn vrou Aeltje Claes tot Gouda 3/m: 22
deb[et] ƒ 100 aen Aeltje Claes p[er] obl[igatie]
1681 28 julij op de kaap fo 156 te 9 ½ ƒ58.12.15
1683 15 jannuarij ƒ 8 betaelt aen Geertruijt Severijn sijn acte op de ƒ 100 schult

Bron: Toegangsnummer 1.04.02: M.A.P. Meilink-Roelofsz, R. Raben, H. Spijkerman: De archieven van de Verenigde Oostindische Compagnie. The archieves of the Dutch East India Company (1602-1795), inventarisnummer 5294: scheepssoldijboek 1681, folio 134.
Vindplaats: Algemeen Rijksarchief, Prins Willem Alexanderhof 20, Postbus 90520, 2509 LM ‘s-Gravenhage,
Nederland.

Deze vermelding maakt duidelijk dat Arie Gerritsz in ieder geval in 1681 in dienst was van de VOC en dat hij in dat jaar ook in Kaap de Goede Hoop is geweest. De uitbetaling op 28 juli 1681 doet voorts vermoeden dat Arie is achtergebleven op Kaap de Goede Hoop, want de Makassar vertrok op 12 juni 1681 naar Batavia. Andere vermeldingen heb ik in dit deel niet aangetroffen. Voor uitgebreid commentaar in verband met de vermelding en de Makassar volsta ik met een verwijzing naar mijn eerdere berichtgeving.

Deze vondst - op basis van trial and error - gaf uiteraard aanleiding tot verder speuren in de archivalia van de VOC. Hieronder volgt een overzicht van de gedane pogingen. Er wordt volstaan met de vermelding van het inventarisnummer (uit de hierboven vermelde inventaris) gevolgd door een korte omschrijving.

4932 Uitloopboekje van Scheepen 1603-1701. Op folio 70 verso staat het vertrek van de Makassar vermeld. Vertrekdatum 1 februari 1681 uit Texel met een bemanning van 350 koppen.
5241 Civiele dienaren in Azië, Kaap de Goede Hoop 1706-1710. Arie Gerritsz komt niet voor in de registers.
5291 Scheepssoldijboek van de Vrije Zee 1678-1679
5293 Scheepssoldijboek van het schip Huis te Zilverstein.
5321 Schip Montfoort 1684-1685
5391 Schip Huis te Loo 1692-1693: grootboek en journaal. Arie Gerritsz ontbreekt in de index.
5394 Schip Langwijk 1692-1693: idem.
5449 Schip Huis te Loo 1698: idem.
5532 Schip Huis te Loo 1704: idem.
5568 Schip Huis te Loo 1707: idem.
5597 Schip Huis te Loo 1709-1710: idem.
7968 Missive-Rapporte van onder andere Kaap de Goede Hoop 1692. Kaap de Goede Hoop omvat slechts 1 katern. Het betreft vooral ambtelijke berichtgeving met weinig namen.
10714 Kopie dagregister Kaap de Goede Hoop 1687
11534 Landmonsterrol 1691: niet raadpleegbaar
11536 Landmonsterrol 1692: kopie generale landmonsterrollen van de VOC-dienaren in de VOC-vestigingen in Indië. In het register achterin ontbreekt Kaap de Goede Hoop.
11544 Landmonsterrol 1699: generale monsterrol van’t Landt van geheel Neerlands India des jaars 1699 voor de Camer Zeelandt. Kaap de Goede Hoop ontbreekt.
11719 Landmonsterrol 1705: kopie generale zeemonsterrol van de VOC-dienaren op de VOC-schepen in Indië voor de Kamer van Zeeland, juni 1705 - januari 1706. Niet alfabetisch. Per schip. Vermelding van functies en gage.
11821 Civiele dienaren. Kaap de Goede Hoop ontbreekt.
12227 Makassar 1671. Arie Gerritsz komt niet voor bij de matrozen en de soldaten.
12228 Verzoekboek 1675-1677. De verzoeken blijken afkomstig van diverse schepen. Raadpleging heeft pas zin als jaar en schip bekend zijn.
12649 Betaalrollen van diverse schepen 1692 - 1693. Niet alfabetisch! Gekeken bij de schepen Huis te Loo en Prinseland. Bevat zeer veel namen, dus met het gevaar er overheen te lezen.
12650 Betaalrollen van diverse schepen 1695-1696 met eenzelfde aanpak.
12651 Betaalrollen van diverse schepen 1698-1699, idem.
12654 Betaalrollen van diverse schepen 1700-1701, idem.
13497 Gouverneur-Generaal 1688. Het gaat hier om de kosten van consumptie op schepen. Niet bruikbaar.

3. ‘t Loo

Met " 't Loo" bedoelen we in Nederland paleis Het Loo dat ten noorden van Apeldoorn ligt. Dit paleis is door stadhouder Willem III gebouwd in 1685 in de buurt van jachtslot Het Oude Loo, dat dateert uit de 14e en 15e eeuw. Het gebied bij Apeldoorn stond bekend als "de hoge en vrije heerlijkheid het Loo". "Van Goor's Aardrijkskundig Woordenboek van Nederland" uit 1968 noemt echter nog een 15-tal buurtschappen met de naam "De Loo" en "Het Loo".

Het VOC-schip Huis te Loo is ongetwijfeld vernoemd naar dit Paleis of het oude jachtslot.

4. Prinsloo

Prinsloo of Koningsloo is de benaming voor paleis Het Loo in Apeldoorn. Als familienaam kwam deze naam in Nederland nog voor in de zeventiende en achttiende eeuw. Alleen al In Gouda is er over de periode 1710-1812 een 30-tal vermeldingen gevonden. In de negentiende eeuw schijnt de naam al zo goed als verdwenen te zijn. Een steekproef in het telefoonboek van Nederland 1998 maakte duidelijk dat deze naam in Nederland niet voorkomt.

5. Conclusies

Arie Gerritsz
Op de vraag wie Arie Gerritsz was, kan helaas slechts een beperkt bevredigend antwoord gegeven worden. Toch zijn er enkele belangrijke vaststellingen:
1. Arie Gerritsz trouwde met Aeltie Claes te Gouda in 1679. De huwelijksakte geeft geen enkel aanknopings-punt voor overige familieleden, dus ook niet voor de geboorte van Arie.
2. Beiden staan vermeld als woonachtig te Gouda buyten poort. Het is niet duidelijk welke locatie binnen Gouda daarmee bedoeld wordt.
3. In de index van de VOC staat Arie Gerritsz vermeld bij het zeevarende volk. Gezien de uitbetaling aan hem, kan worden aangenomen dat hij gevaren heeft als matroos. 
4. Vreemd is dat er pas 4 jaar na het huwelijk van Arie en Aeltie een kind wordt geboren.
5. In Gouda is er geen enkel verband aangetroffen met ‘t Loo of Prinsloo.

VOC
Zoals het er nu naar uitziet, heeft Arie Gerritsz zijn overtocht gemaakt in 1681 op het schip Makassar. Hij maakte de overtocht als werknemer bij de VOC. Ook hier zijn enkele belangrijke vaststellingen:
1. Uit VOC-gegevens van 1681 blijkt dat er betalingen worden gedaan aan Aeltie tot Gouda. Een verhuizing naar Zuid-Afrika heeft dus niet eerder plaatsgevonden dan 2 jaar na hun huwelijk. Aangezien hun eerste kind Alida geboren wordt in oktober 1683, zal de overtocht van Aeltie in de periode 1681-1683 geweest zijn. In die jaren heeft het echtpaar zich dus definitief gevestigd in Zuid-Afrika.
2. In januari 1683 is er een uitbetaling aan Geertruijt Severijn. Heeft Aeltie de obligatie aan Geertruijt over-gedaan vóór haar vertrek naar Zuid-Afrika? Bijvoorbeeld om uitstaande schuld mee af te lossen?
3. Op de monsterrol staat Arie Gerritsz bij de zeevarenden. Gezien de uitbetalingen zal hij werkzaam zijn geweest als matroos. Een nadere functie-omschrijving is niet aangetroffen.
4. Omdat velen na hun emigratie naar Zuid-Afrika in dienst bleven van de VOC is er verder gezocht naar vermeldingen van Arie Gerritsz. Er is rekening mee gehouden dat hij in dienst bleef als matroos, echter wel op andere schepen. Daarnaast had hij mogelijk een VOC-functie aan land. In de geraadpleegde archivalia zijn daarover geen gegevens gevonden.
5. In verband met de naam Prinsloo is er met bijzondere aandacht gezocht bij de VOC-schepen Huis te Loo en Prinseland. Ook dit bood geen nadere gegevens over Arie Gerritsz.
6. In de VOC-archivalia is er geen enkel verband aangetroffen met ‘t Loo of Prinsloo.

‘t Loo en Prinsloo
Hierboven is al opgemerkt dat er in Gouda en bij de VOC geen aanknopingspunten zijn aangetroffen met de namen t Loo en Prinsloo. Er lijkt dus maar 1 mogelijkheid te zijn: de naam Prinsloo wordt pas aangenomen in het land Zuid-Afrika. Gegevens daarover zouden dan te vinden moeten zijn in Zuid-Afrikaanse archieven van Kaap de Goede Hoop. Misschien heeft het gezin in een huis of boerderij van die naam gewoond.

6. Mogelijkheden voor verder onderzoek

Arie Gerritsz
1. Trouwakte met de trouwdatum van 15 april 1679, omdat de index van de Hervormde Gemeente die datum vermeldt in tegenstelling tot de gevonden inschrijving van 7 meij 1679, die waarschijnlijk is op te vatten als de datum van ondertrouw.
2. Hernieuwde zoektocht naar de ouders van Adriaan Gerrits in verband met de talloze schrijfwijzen van de namen.
3. Zoektocht in diverse archivalia van rond 1679: kamerboeken, notariële akten, lidmaatboeken en dergelijke.
4. Aandacht voor de naam Jochem.
5. Misschien moet er in Gouda naar kinderen van Arie en Aeltie gezocht worden in de jaren 1680 of 1681.
6. Lidmaten Ameide 1609-1656 voor nadere gegevens over Aeltie Claes.
7. Nadere gegevens opzoeken over Geertruijt Severijn.

VOC
1. Aanvragen 12240: verzoekboek diverse schepen o.a. Huis te Loo 1700. Nog niet ingezien.
2. Gegevens opzoeken van het schip Prinseland.
3. Via ‘t Uitloopboekje van Scheepen nagaan welke schepen tussen juli 1681 en februari 1683 voeren op Kaap de Goede Hoop. Vervolgens via Dutch-Asiatic shipping in the 17th and 18th centuries bruikbare gegevens op-zoeken.
4. Via trial and error nog meer VOC-bronnen natrekken.

Prinsloo
1. Onderzoek in de archieven van Kaap de Goede Hoop te Zuid-Afrika.

Jan van Loo.
Gouda, 3 oktober 1998.

Additional Data:

http://vocopvarenden.nationaalarchief.nl/Achtergrondinformatie.aspx?p=6

Date of commencement of employment: 01-02-1681
Date of termination of employment: 28-07-1681
Occupation at commencement of employment:Weapons master's mate
Reason for terminating employment: Last record
Sailed away with the ship: Makassar
Where ended tenure of service: Asia
Month certificate: Yes
Debenture: Yes
Beneficiary(ies): Wife: Aeltje Claes uit Gouda
Information concerning the voyage Ship: Makassar
Departure: 01-02-1681
Chamber: Amsterdam
Cape: 15-05-1681
Inventory number: 5294 12-06-1681
Folio: 134
Arrival: 12-09-1681
DAS- and voyage no.: 1408.3 Batavia
Remarks: monsterrol

Data deur:
Martinus C. Prinsloo